ไม่ว่าจะเติบโตมากับอนิเมะจิบลิหรือไม่ แต่แน่นอนว่าไม่มีใครไม่รู้จักอนิเมะของสตูดิโอนี้ ไม่ว่าจะผ่านมากี่ปี เอกลักษณ์และเหล่าตัวละครสตูดิโอนี้ก็ยังคงตามติดไปได้ทุกสมัย นอกจากความสนุกแล้ว ผลงานอนิเมะสตูดิโอจิบลิของแต่ละผู้กำกับยังแฝงมุมมอง และแนวความคิดอะไรไว้แทบทุกเรื่อง โดยเฉพาะของคุณฮายาโอะ มิยาซากิ หนึ่งในผู้ก่อตั้งสตูดิโอจิบลิ มาดูกันเลยดีกว่าว่าแต่ละเรื่องของสตูดิโอจิบลิให้อะไรกับเราบ้าง
1. Nausicaä of the Valley of the Wind มหาสงครามหุบเขาแห่งสายลม (1984)
นำเค้าโครงเรื่องมาจากมังงะชื่อเดียวกันของผู้กำกับฮายาโอะ มิยาซากิ ซึ่งเรื่องนี้มีนัยยะเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม เนื้อเรื่องในอนิเมะจะหยาบกว่ามังงะที่ซับซ้อน เมื่อคนที่ต้องการรักษาสิ่งแวดล้อมมาเจอกับกลุ่มที่ต้องการทำลายล้างจึงก่อให้เกิดสงครามครั้งใหญ่ขึ้น เล่าผ่านตัวละครผู้หญิงที่มีทั้งความแข็งแกร่งและอ่อนโยน รวมถึงมีความอยากปกป้องที่มากกว่าการเล่าผ่านตัวละครผู้ชาย การปกป้องแบบผู้หญิงจะให้ความรู้สึกอ่อนโยนมากกว่าผู้ชายที่จะปกป้องแบบดุดัน ทำให้เห็นว่าการปกป้องธรรมชาติในรูปแบบอ่อนโยนสันติ ก็สามารถทำได้และอาจจะดีกว่าการปกป้องที่ต้องอาศัยการทำลายล้างบางอย่างเพื่อรักษาบางอย่าง
2. Castle in the Sky ลาพิวต้า พลิกตำนานเหนือเวหา (1986)
มีแง่มุมที่กล่าวถึงธรรมชาติ จิตวิญญาณ และความเป็นมนุษย์ อาณาจักรลอยฟ้า "ลาพิวต้า" ที่เคยรุ่งเรืองได้ล่มสลายลง แต่มีความเชื่อว่ามันยังคงลอยอยู่ ชีต้าเด็กผู้หญิงที่ครอบครองอัญมณีที่อยู่บนลาพิวต้า พบเจอกับเด็กหนุ่มทำให้ทั้งสองออกตามหาลาพิวต้าเพื่อค้นหาความจริง และบนลาพิวต้านั้น จิตวิญญาณของธรรมชาติและสิ่งที่สร้างขึ้น เมื่อเทียบกับมนุษย์ ทำให้เห็นถึงความเป็นมนุษย์จริงๆ ขึ้นมา
3. Grave of the Fireflies สุสานหิ่งห้อย (1988)
อนิเมะที่อิงจากเรื่องสั้นในปี ค.ศ.1967 เกี่ยวกับโศกนาฏกรรมในสงครามญี่ปุ่น ให้แง่มุมเรื่องความต่างทางความคิด มุมมองการใช้ชีวิต เป็นเรื่องราวของสองพี่น้องที่ต้องเอาชีวิตรอดในช่วงไม่กี่เดือนสุดท้ายก่อนสงครามโลกครั้งที่สองสิ้นสุดลง ซึ่งเป็นเรื่องที่หลายคนถกเถียงกันในหลายมุมมอง แต่เพราะมุมมองที่ต่างกัน ทำให้มองเห็นถึงความแตกต่างทางวัฒนธรรมได้อย่างชัดเจน ทั้งในเรื่องและในชีวิตของผู้คน ต่างประเทศ ต่างครอบครัว ต่างสังคม ต่างสิ่งแวดล้อม ต่างการเลี้ยงดูล้วนมีผลต่อการตัดสินใจอย่างยิ่ง และนั่นก็เป็นผลให้ตัวละครในเรื่องตัดสินใจแบบนั้นเช่นกัน ถ้าดูแค่มุมมองความผูกพันธ์ของพี่และน้องที่มีต่อกัน เรื่องนี้ก็เป็นเรื่องที่เศร้าจิตเศร้าใจเป็นอย่างมาก
4. My Neighbor Totoro โทโทโร่เพื่อนรัก (1988)
เป็นเรื่องราวที่สอนให้เด็กมีความรับผิดชอบ ขยันและรักธรรมชาติ ตัวละครที่ชื่อว่าโทโทโร่นั้น เป็นเพียงตัวละครในจินตนาการของเด็กทั้งสองเพื่อชดเชยการห่างกับแม่ที่กำลังรักษาตัว เนื่องจากป่วยเป็นโรคกระดูกสันหลังอักเสบเนื่องมาจากวัณโรคซึ่งเป็นโรคเดียวกับแม่ของมิยาซากิ(ผู้กำกับ)ในชีวิตจริง และยังมีทฤษฎีที่เกี่ยวโยงกับเรื่องราวคดีฆาตกรรมที่เมืองซายามะ (Sayama incident) ที่ดูจะคล้องไปกับเรื่องนี้สุดๆ อีกด้วย
5. Kiki's Delivery Service แม่มดน้อยกิกิ (1989)
สร้างจากเรื่องในหนังสือของ เอโกะ คาโดโนะ ที่แสดงให้เห็นถึงความอิสระและความเชื่อมั่นในความหวังในจิตใจเด็กผู้หญิง ที่จะต้องออกเดินทางค้นหาตัวเอง ใช้ชีวิตและปรับตัวไปตามวิถีของถิ่นที่เธออยู่ แต่ก็ไม่ลืมที่จะเป็นตัวเอง
6. Only Yesterday ในความทรงจำที่ไม่มีวันจาง (1991)
ดัดแปลงมาจากหนังสือชื่อเดียวกันของ โฮตารุ โอกาโมโตะ และ ยูโกะ โทเนะ เรื่องของทาเอโกะ หญิงสาววัย 27 ปีที่ไปพักร้อนใช้ชีวิตเกษตรกร แล้วได้หวนนึกถึงเธอเมื่อวัย 10 ขวบ เรื่องราวตัดสลับไปมา เกิดความรู้สึกนึกถึงอดีตเมื่อวนผ่านมาเจอสถานที่เดิม สิ่งเดิมอีกครั้ง ช่วงวัยเด็กที่มีจินตนาการ ความไร้เดียงสา การพูด การคิดแบบเด็กๆ ความปรารถนาที่สุดท้ายก็ไม่มีอะไรเป็นไปได้ดั่งใจ เรื่องราวนี้ก็ไม่ต่างอะไรกับความทรงจำของเราทุกคน มีหลากหลายความรู้สึกอยู่ในนั้น และหลากหลายอย่างที่ต่างไปจากตอนนี้ แต่ความทรงจำนั้นกลับไม่เคยจางหายไป อีกทั้งยังคอยเป็นภาพฉายซ้ำเมื่อเราเติบโตขึ้น
7. Porco Rosso พอร์โค รอสโซ สลัดอากาศประจัญบาน (1992)
ทั้งหมดของเรื่องนี้เปรียบเหมือนความชอบส่วนตัวของผู้กำกับมิยาซากิ แต่ให้อารมณ์ค่อนข้างผู้ใหญ่ และสะท้อนถึงการมองโลกในแง่ร้ายที่มักเจออยู่ในเรื่องอื่นๆ ของเขาแบบลับๆ ด้วย ทั้งตัวเครื่องบินจากอิตาลี รวมไปถึงชื่อสตูดิโอ "จิบลิ" ที่มาจากชื่อเครื่องบินอิตาลีอีกด้วย
8. Ocean Waves สองหัวใจ หนึ่งรักเดียว (1993)
ดัดแปลงจากนวนิยาย I can hear the sea ของ ซาเอโกะ ฮิมุโระ เป็นภาพยนตร์ที่สตูดิโอจิบลิเปิดโอกาสให้หน้าใหม่เข้ามาทำในวงเงินที่ไม่มาก โดยเรื่องราวเกี่ยวกับรักสามเศร้า ที่ผู้หญิงคนใหม่ย้ายมาจากโตเกียวและต้องปรับตัวให้เข้ากับคนอื่นๆ แต่ก็เป็นเรื่องยากยิ่งนัก เมื่อช่วงเวลาพ้นผ่าน ทำให้รู้ว่าหัวใจไม่เปลี่ยนแปลงและจะไม่เปลี่ยนไป
9. The Raccoon War ปอมโปโกะ ทานูกิป่วนโลก (1994)
เรื่องราวที่แฝงไปด้วยแง่มุมของธรรมชาติและมนุษย์ มนุษย์ที่บุกรุกป่าอันเป็นบ้านของสัตว์ป่ารวมถึงทานูกิที่อาศัยอยู่ในนั้นด้วย แม้พวกมันจะลุกขึ้นมาต่อสู้ยังไง ป่าก็ยังคงลดลงเรื่อยๆ จนสุดท้ายก็ต้องปรับตัวเพื่ออยู่ร่วมกับมนุษย์แทน แล้วมนุษย์หละ แม้จะรู้ว่าพวกเขากำลังทำลายบ้านที่เป็นที่อาศัยของเหล่าสัตว์น้อยใหญ่ เพียงเพื่อมาสร้าง "บ้าน" ของตัวเอง สร้างความสะดวกให้ตัวเองจนลืมไปว่ายังมีชีวิตนับไม่ถ้วนต้องพบเจอกับอะไร และต้องยอมจำนนกับอะไรบ้าง
10. Whisper of the Heart วันนั้น...วันไหน หัวใจจะเป็นสีชมพู (1995)
ดัดแปลงจากผลงานมังงะชื่อ เสียงกระซิบจากหัวใจ ของ อาโออิ ฮิอิรางิ ในช่วงวัยที่ต้องตามหาตัวตนของตัวเอง ต้องพบเจอกับอุปสรรคที่เรียกว่าสังคม คอยกระซิบบอกบรรทัดฐานให้เดินไปตามสังคมเหล่านั้น จนบางครั้งเราอาจสับสนว่าตัวตนที่จริงและพรสวรรค์เรานั้นมันคืออะไร ลืมไปว่าเรามีความสุข ความชอบกับสิ่งใด เรามุ่งมั่นกับอะไร การเดินทางในช่วงวัยนี้ราวกับมีคนเป่าหูอยู่ตลอด จนกว่าเราจะเจออะไรบางอย่างมาจุดประกายให้เราได้ฟังเสียงกระซิบภายในใจของเราจริงๆ มากขึ้น และหวังว่าทุกคนจะได้รับโอกาสฟังเสียงกระซิบจากหัวใจของตนเองได้ในเร็ววัน
11. Mononoke Hime เจ้าหญิงจิตวิญญาณแห่งพงไพร (1997)
ภาพยนตร์อนิเมะแฟนตาซีอิงประวัติศาสตร์ ที่ใช้เวลาผูกเรื่องและสร้างตัวละครนานถึง 16 ปี "โมะโนะโนะเกะ" เป็นคำที่ใช้เรียกภูติผีปีศาจ และเรื่องนี้ก็เป็นเรื่องเกี่ยวกับธรรมชาติและมนุษย์อีกเช่นเคย โดยจุดยืนของผู้สร้างก็เปลี่ยนไปมาระหว่างสองฝ่าย มีแต่เพียงความหวังว่าความสัมพันธ์ของมนุษย์กับธรรมชาติจะดำเนินเป็นวัฎจักรต่อไป มิยาซากิได้บอกถึงตัวละครเอกอย่างอะชิตะกะที่ต้องโดนคำสาปบัดซบ อาจจะบอกได้ว่ามันคล้ายกับเรื่องราวชีวิตของคนยุคนี้ มันเป็นสิ่งบัดซบที่เป็นส่วนหนึ่งของชีวิต
12. My Neighbors the Yamadas ยามาดะ ครอบครัวนี้ไม่ธรรมดา (1999)
เป็นภาพยนตร์อนิเมะคอมเมดี้แนวครอบครัว ที่กล่าวถึงหลากชีวิตที่ยุ่งเหยิงของครอบครัวญี่ปุ่น เป็นเรื่องราวสนุกสนานที่เล่าถึงความบริสุทธิ์เช่นเดียวกับผลงานเรื่องอื่นของอิซาโอะ ทาคาฮาตะ
13. Spirited Away มิติวิญญาณมหัศจรรย์ (2001)
ภาพยนตร์อนิเมะเรื่องนี้มิยาซากิได้รับแรงบันดาลใจมาจากการที่เขาอยากสร้างภาพยนตร์ให้กับเด็กสาววัยสิบขวบ สร้างตัวละครเด็กผู้หญิงธรรมดาที่ไม่ได้เน้นให้ตัวละครเติบโตขึ้น แต่เขาต้องการให้ตัวละครนำสิ่งที่ตนเองมีอยู่ออกมาใช้ภายใต้เงื่อนไขของสภาวะรอบข้างได้ และเขาก็ต้องการให้เด็กสาวได้ใช้ชีวิตแบบนั้นเหมือนกัน
14. The Cat Returns เจ้าแมวยอดนักสืบ (2002)
ดัดแปลงมาจากมังงะของอาโออิ ฮิอิรางิ ที่ชื่อ Baron: The Cat Returns หลังจากเรื่อง Whisper of the Heart ของสตูดิโอจิบลิออกฉาย แฟนๆ ต้องการชมภาพยนตร์ที่กล่าวถึงนิยายแฟนตาซีของเธอ เลยกลายมาเป็นเรื่อง the Cat Returns นี้ขึ้นมา
15. Howl's Moving Castle ปราสาทเวทมนตร์ของฮาวล์ (2004)
ได้เค้าโครงเรื่องมาจากหนังสือชื่อเดียวกันของไดอาน่า ไวนน์ โจนส์ แต่เรื่องราวนั้นแตกต่างจากต้นฉบับอย่างสิ้นเชิง ช่วงที่ภาพยนตร์เริ่มสร้างตอนนั้นได้เกิดสงครามอิรักขึ้น และตัวยามาซากิเองนั้นมีมุมมองการเมืองแบบสันตินิยม ทำให้การสงครามในครั้งนี้สงผลต่อภาพยนตร์เรื่องนี้เป็นอย่างมาก ฮาวล์เองก็ได้พยายามช่วยเหลือสงครามเพื่อเหตุผลทางสันตินิยมเช่นกัน
16. Tales from Earthsea ศึกเทพมังกรพิภพสมุทร (2006)
ใช้เค้าโครงเรื่องจาก 'The Farthest Shore' หนังสือเล่มที่สามในซีรีส์ เอิร์ธซี ที่ชื่อ The Farthest Shore ของ เออร์ซูลา เค. เลอกวิน ซึ่งมีคนพยายามจะขอดัดแปลงเรื่องนี้เป็นภาพยนตร์หลายครั้งแต่ก็ถูกปฏิเสธ ฮายาโอะ มิยาซากิเองก็อยากจะทำเช่นกัน หลังจากที่ Spirited Away ได้รับรางวัลออสการ์ เขาก็ได้รับการอนุมัติให้ทำ แต่เนื่องจากติดงานกำกับ Howl's Moving Castle ลูกชายของเขา โกโร่ มิยาซากิ จึงรับหน้าที่กำกับแทน เนื้อเรื่องนั้นเป็นแค่การหยิบยกส่วนหนึ่งมาจากต้นฉบับเท่านั้นจึงไม่ได้ละเอียดมาก แต่ภายในก็ซ่อนปรัชญาและสัจธรรมต่างๆ เอาไว้เช่นกัน
17. Ponyo โปเนียว ธิดาสมุทรผจญภัย (2008)
น้องมาในรูปแบบข้าขอแลกครีบกับขาทำนองนั้น ซึ่งเรื่องนี้หลายคนดูแล้วจะชอบใจในความสวยของซีนต่างๆ ในทะเลที่ทำออกมาดีมากๆ และด้วยความเป็นจิบลิแล้ว การสื่อถึงธรรมชาตินั้นเป็นสิ่งสำคัญ ธรรมชาติอันยิ่งใหญ่ สามารถสร้างหายนะอันใหญ่ยิ่งให้กับมนุษย์ได้ เพราะสิ่งเหล่านั้นคือการตอบกลับจากธรรมชาติที่ถูกมนุษย์กระทำ กล่าวคือหายนะทางธรรมชาตินั้นล้วนเกิดขึ้นจากน้ำมือมนุษย์ทั้งสิ้น ไม่ว่าจะด้วยเหตุใดก็ตาม
18. The Secret World of Arrietty อาริเอตี้ มหัศจรรย์ความลับคนตัวจิ๋ว (2010)
เป็นอนิเมะแนวจินตนิมิตอิงนิยายเรื่อง ฅนตัวจิ๋ว (The Borrowers) ของ แมรี นอร์เทิน คนตัวจิ๋วนั้นก็คือมนุษย์ธรรมดาทั่วไป เพียงแต่พวกเขากลัวและตกใจง่าย ร่างกายจึงหดเล็กลง จึงอาศัยแบบหลบซ่อนอยู่ภายใต้เรือนและใช้ชีวิตอยู่ด้วยการหยิบยืมของมนุษย์ทั่วไป (เรียกง่ายๆ ว่าขโมยก็มิปาน) ซึ่งพวกเขาจะเรียกสิ่งที่ตนทำว่า "หยิบยืม" เพราะพวกเขาไม่ได้ "ขโมย" เพียงแค่ "ยืม" เท่านั้น การพบเจอของโชกับเด็กสาวตัวจิ๋ว เขาเห็นความอดทนสู้ชีวิตแม้ตัวจะเล็กจิ๋วก็ตาม ทำให้เขามีแรงบันดาลใจในการต่อสู้กับการผ่าตัดหัวใจอย่างมาก
19. From Up on Poppy Hill ป๊อปปี้ ฮิลล์ ร่ำร้องขอปาฏิหาริย์ (2011)
อ้างอิงจากมังงะชื่อเดียวกันโดย เทะสึโอะ ซะยะมะ เรื่องราวที่แฝงไปด้วยกลิ่นอายความน่าค้นหา และเส้นบางๆ ของอดีตกับอนาคต การต่อสู้เพื่อปกป้องอาคารเก่าที่อยู่คู่กับโรงเรียนมานานเพื่อไม่ให้ถูกรื้อถอนเพียงเพราะมันคือความล้าหลังไม่ก้าวหน้าตามอนาคต หากมองในอีกมุมตามแบบอุมิแล้วแทนที่จะเลือกระหว่างอดีตหรืออนาคต ทำไมเราไม่ทำให้มันควบไปด้วยกันเลย เปลี่ยนจากการรื้อถอนมาเป็นรีโนเวทเพื่อปรับปรุงให้ทันสมัย แต่ก็ยังคงรักษาความเป็นอาคารเดิมไว้อยู่ เราอาจจะไม่จำเป็นต้องเปลี่ยนอะไรใหม่หมดเพื่อลืมอดีต แต่เราสามารถรักษามันไว้เพื่อปรับปรุงไปยังอนาคตได้ โดยคำนึงด้วยว่ามันต้องไม่ถูกกลืนกินจนไม่เหลือตัวตนเดิมเลย หากไม่มีอดีตก็จะไม่มีอนาคต เมื่อมีอนาคตก็อย่าลืมเลือนตัวตนในอดีต เพราะอดีตไม่ได้มีไว้ให้ลืม แต่มันมีไว้เพื่อให้เราสร้างอนาคตที่ดีขึ้น
20. The Wind Rises ปีกแห่งฝัน วันแห่งรัก (2013)
ภาพยนตร์อนิเมะแนวดราม่าอิงประวัติศาสตร์ ที่มีการตอบรับที่ดี แต่กระแสวิพากษ์วิจารณ์ในญี่ปุ่นเกิดขึ้นเพราะกลุ่มอนุรักษนิยมบางกลุ่มกล่าวว่าเป็นการทรยศต่อชาติ เนื่องจากตัวเอกที่แม้จะต้องการสร้างเครื่องบินที่ดีที่สุด แต่กลับถูกทุนนิยมและสงครามกดดันให้สร้างเครื่องบินเพื่อเป็นอาวุธสงคราม โดยภาพยนตร์อนิเมะเรื่องนี้อิงมาจากชีวประวัติของ ดร.จิโร โฮะริโกะชิ วิศวกรผู้ออกแบบเครื่องบินของบริษัทเครื่องยนต์สันดาปภายในมิตซูบิชิ ประจำโรงงานสาขานาโงยะ จากชื่อภาษาอังกฤษ The Wind Rises นั้น มาจากวลีแฝงปรัชญาของ พอล วาเลรี ที่ว่า "The wind is rising! We must try to live." (ลมพัดแรงกล้า เราจึงอยู่ท้าแรงลม!)
21. The Tale of Princess Kaguya เจ้าหญิงกระบอกไม้ไผ่ (2013)
ภาพยนตร์อนิเมะแนวแฟนตาซีดราม่า โดยอาศัยเค้าเรื่องจากตำนานคนตัดไผ่ของญี่ปุ่น เรื่องที่จะเล่าตำนานเก่าแก่ขององค์หญิงบนดวงจันทร์ การพบพานย่อมมีการจากลา หากเพียงเหลือไว้แค่ความคิดถึง แม้ไกลเพียงใดห้วงคำนึงที่ยังมีด้วยความผูกพันธ์ต่างคะนึงหากัน หากแต่ความไกลแบบนิรันดร์ ที่ไม่อาจเอื้อมถึงกันทำให้ความคิดถึงนั้นกลายเป็นความทุกข์ใจอย่างหนึ่งได้ เมื่อองค์หญิงกลับดวงจันทร์ไป องค์จักรพรรดิเศร้าใจอย่างมาก และให้คนนำจดหมายไปเผาที่ภูเขาที่สูงที่สุด เชื่อกันว่าเป็นภูเขาไฟฟูจีที่ยังไม่ดับและยังคงปะทุอยู่จนทุกวันนี้
22. When Marnie Was There ฝันของฉันต้องมีเธอ (2014)
ดัดแปลงมาจากนวนิยายที่ชื่อ When Marnie Was There ของ จอห์น จี. โรบินสัน ชาวอังกฤษ เรื่องราวลึกลับที่แฝงไปด้วยความรักและความผูกพันธ์ระหว่างคนสองคน ความรักของครอบครัวที่ต้องค่อยๆ เรียนรู้และทำความเข้าใจซึ่งกันและกัน สิ่งที่ประสบและเรียนรู้ด้วยตนเองนั้นจะทำให้เกิดความเข้าใจและการยอมรับ มากกว่าการรับรู้มาจากสิ่งอื่น การยอมรับในเรื่องราวต่างๆ ของตัวเอง แม้อาจจะต้องใช้ประสบการณ์และเวลา แต่แน่นอนว่ามันจะคุ้มค่าที่เราได้เรียนรู้มันอย่างแน่นอน
23. The Boy and The Heron เด็กชายกับนกกระสา (2023)
ภาพยนตร์อนิเมะแนวจินตนิมิตที่ได้รับการเขียนบทและกำกับโดยฮายาโอะ มิยาซากิ เรื่องล่าสุดของเขา ปีกแห่งฝัน วันแห่งรัก ที่คิดว่าเป็นเรื่องสุดท้ายที่จะกำกับ แต่การกลับมาครั้งนี้ทำให้น่าตื่นเต้นเป็นอย่างมาก ชื่อเรื่องของภาพยนตร์ในภาษาญี่ปุ่นอ้างอิงจากนวนิยายเรื่อง คิมิ-ตาจิ วะ โด อิกิรุ คะ ผลงานของโยชิโนะ เก็นซาบูโรในปี ค.ศ. 1937 แต่เนื้อเรื่องในภาพยนตร์เป็นเรื่องที่แต่งขึ้นใหม่โดยไม่เกี่ยวข้องกับนวนิยายเลย เป็นเรื่องที่ราวกับรวมทุกเรื่องที่เขาเคยกำกับไว้มาอยู่ในเรื่องเดียวกันได้อย่างลงตัว เด็กชายที่สูญเสียแม่จากสงคราม พบกับนกกระสาที่มาบอกว่าแม่เขายังไม่ตาย โลกใบใหม่ที่สอนถึงปรัชญาชีวิตกำรังรอให้ทุกคนมาหาคำตอบแล้ว
